یکی از مباحث مهم در تجهیزات کوهنوردی «پوشاک» است؛ که شاید یکی از نقاط ضعف ما در کوهنوردی باشد (که اکثراً بدون توجه به آن، دلیل را در جای دیگری جست و جو می‏کنیم). لباس از طریق ایجاد یک لایه عایق در مجاورت پوست، به انسان کمک می‏کند تا احساس راحتی نماید. البته «راحتی» در کوهنوردی اصطلاحی نسبی است. در کوهنوردی مسئله اساسی در رابطه با «راحتی»، خشک نگه داشتن خود، و در صورت خیس شدن، گرم نگهداشتن و خشک کردن سریع بدن است. دشمنان این راحتی یعنی باران، باد، سرما و گرما، همواره علیه این لایه محافظتی فعالیت می‏کنند. رطوبت طولانی مدت بدن (حتی در هوای معتدل) می‏تواند باعث افت و اختلال در حرارت مرکزی بدن شود. همچنین کوتاهی از حفاظت بدن در مقابل باد نیز می‏تواند باعث افت حرارت بدن شود. لباس‏های شما باید قادر به حفظ گرمای بدن در مقابل سرما باشند؛ در موارد زیادی افراد بدشانس با لباسهای غیراستاندارد دچار سرمازدگی شده‏اند که این بیماری خطرناک، باعث بسیاری از مرگ و میرها در کوهستان است. بعلاوه در برابر گرمای بیش از حد روزهای گرم نیز که باعث تعرق زیاد، خیس شدن لباس‏ها و تخلیه آب بدن می‏شود، قابلیت تهویه، تنفسی بودن و محافظت از اشعه خورشید، از خصوصیات مهم پوشاک کوهنوردی هستند. بنابراین لباس کوهنوردی خدمتی بالاتر از «راحتی» انجام می‏دهد، چراکه در طبیعت «ایمنی» مسئله بسیار مهمی است. شما باید با دقت لباسهای خود را انتخاب کنید، تا بتوانند در مقابل سرما، گرما، رطوبت و… محافظ و نجات بخش شما باشند.

پوشاک کوهنورد به علت سرعت در تغییر شرایط جوی یا شرایط بدنی، باید قابلیت سرعت عمل و انعطاف پذیری لازم را داشته باشد. البته منظور از انعطاف، تغییر پذیری با شرایط کوهنورد است، نه نرمی و لطافت پوشش! همچنین به علت تغییرات در شرایط فیزیکی، نمی‏توان از لباس‏های تک‏لایه ضخیم استفاده کرد، چراکه برای مثال در ابتدای حرکت، بدن سرد است، ولی پس از ۱۵ دقیقه، میزان سوخت و ساز بدن به شدت بالا می‏رود و کوهنورد نیاز به کم کردن پوشاک در حین حرکت دارد. اما اگر شما یک لایه ضخیم به تن کرده باشید، نمی‏توانید در آن تغییراتی ایجاد کنید. پس یکی از نکات مهم در پوشاک کوهنوردی لایه لایه بودن یا پوشش چند لایه است. این گونه پوشش به شما امکان می‏دهد که به هر میزان توانایی تغییر در پوشاک خود را داشته باشید.

اما سیستم لایه‏ای چیست؟ این پوشش‏های چند لایه چگونه باید باشد؟ و جنس آنها چگونه انتخاب شود؟!

با استفاده از پوشیدن لایه‏ای لباس می‏توانید تأثیر و قابلیت آن را بالا ببرید. این سیستم، با بالا و پائین رفتن حرارت بدن و شرایط جوی کوهستان سازگار است. هدف سیستم لایه‏ای این است که با حداقل وزن و حجم لباس، حرارت بدن را در تمام مدت در سطح مطلوبی حفظ کند. برای نیل به این منظور اغلب باید تنظیماتی انجام داد. اکثر کوهنوردان با تجربه، در بیشتر فعالیتهای کوهنوردی خود از سیستمی که از چند لباس مختلف با کیفیت خوب تشکیل شده است، استفاده می‏کنند و ترکیبهای مختلفی از این سیستم را در شرایط مختلف و بر حسب نیازهای شخصی به کار می‏گیرند. ممکن است لایه اساسی تغییر کند، وسایل عایق کم یا بیشتری استفاده شوند، چیزهای جدیدی مثل لباسهای لایه رویی بوجود بیایند و خریداری شوند، اما اساس و هسته سیستم لایه ای با گذشت زمان و به بازار آمدن لباس‏های با تکنولوژی پیشرفته کماکان به همان شکل باقی مانده است.

پایه سیستم لایه‏ای جهت ورزش‏های درون طبیعت عموماً متکی بر سه نوع لایه است: لایه اول، برای خشک و تمیز نگاه داشتن بدن در طول فعالیت؛ لایه دوم، برای حفظ گرما و تامین دمای مناسب بدن در طول فعالیت یا به هنگام استراحت در کمپ یا توقفها؛ لایه سوم و بیرونی، جهت محافظت از باد، باران و برف

*توجه: در برخی از سیستم‏ها تعداد این لایه‏ها به ۴ لایه افزایش یافته، که تفاوت آن در تفکیک لایه میانی یا حرارتی به دو لایه مجزای ضد باد و گرمایشی است، که قابلیت انعطاف پذیری بیشتری را بالاخص در فصول سرد سال ایجاد می‏کند.

• لایه اول:

این پوشاک شامل پیراهن، شلوار، دستکش، کلاه و حتی جوراب می‏شود. پوشاک این گروه در تماس مستقیم با بدن و پوست بوده و وظیفه انتقال رطوبت ناشی از تعرق از پوست به بیرون لباس (یا لایه های بعدی) را بر عهده دارند، تا بدن تا جای ممکن خشک بماند. در مدلهای فنی و گران قیمت‏تر، خاصیت ضد باکتری و ضد میکروبی نیز به این لباسهای اضافه شده تا از بروز بیماری، به خصوص بیماری‏های پوستی جلوگیری کند، چراکه ممکن است در یک برنامه صعود به ارتفاعات، امکان استحمام برای کوهنورد در مدت طولانی فراهم نگردد. از نکات اصلی پوشاک این لایه، جذب بودن یا همان استرچ بودن آنهاست. ضروری است همه پوشاک این لایه، از کلاه تا دستکش، مانند لباس غواصی جذب بدن شما باشد، تا به شما آزادی عمل و راحتی در کار را بدهد. همچنین در تماس نزدیک‏تر با سطح پوست رطوبت بدن را سریع‏تر گرفته و آن را خشک نگه دارد. اگر دقت کرده باشید اکثر لباسهای لایه اول کوهنوردی به رنگ مشکی یا رنگی تیره است. دلیل آن این است که هر چه رنگ لباس تیره تر باشد  خاصیت محافظت از اشعه ماورای بنفش یعنی همان SPF لباس بیشتر می شود و بدن شما بیشتر محافظت خواهد شد. اگرچه معمولا روی این لایه ما از لایه های دوم ویا سوم نیز استفاده می‏کنیم، اما بسیار پیش می آید که در یک برنامه زمستانی به دلیل تابش مستقیم آفتاب روی سطوح پر برف و درخشان، حتی با اندکی فعالیت، روز گرم و پر حرارتی را تجربه می‏کنیم و تنها چیزی که بر تن داریم لایه‏ اول است؛ در این حالت از آسمان توسط خورشید و از زمین توسط انعکاس اشعه برفها در معرض آسیبهای شدید اشعه ماورای بنفش هستیم به خصوص که در ارتفاعات شدت این اشعه نیز به خاطر غلظت کم هوا بیشتر است و اینجاست که رنگ مشکی و خاصیت ضد اشعه بودن لباس ارزش خود را به خوبی نشان می دهد.

پیراهن و شلوار لایه اول، در دو مدل زمستانی و تابستانی تولید می‏شوند. در نوع تابستانی که فوق العاده سبک است خاصیت گرمایی در نظر گرفته نشده، بلکه تبادل هوا بیرون و داخل لباس لحاظ شده تا بدن خنک مانده و در یک فعالیت گرم تابستانی کوهنورد دچار گرمازدگی نشود. پیراهن و شلوار لایه اول زمستانی که غالباً سنگین‏تر هستند، از نوع پشم مصنوعی بوده که بدن را در حین فعالیت گرم نگه می‏دارند و تا حدودی نیز در مقابل نفوذ باد مقاوم هستند. معمولا کارخانه‏های تولید کننده، نوع تابستانی یا زمستانی آن را در توضیحات مشخص می‏کنند. ممکن است بتوانید لایه اول تابستانی را در برنامه یکی دو روزه تا ارتفاع ۴۰۰۰ متری فراموش کنید، اما ضروری است حداقل از دستکش و پیراهن لایه اول را در برنامه زمستانی استفاده کنید، زیرا معمولا بیشترین آسیب در زمستان از این دو ناحیه است.

• لایه میانی:

این پوشاک را بر روی پوشاک لایه اول می‏پوشند و هدف آن گرم نگه داشتن بدن است؛ از این رو به آن لایه گرمایی (insulation) نیز می‏گویند. لایه میانی ممکن است یک یا چند لباس از جنس پشم مصنوعی یا پوشاکی از جنس الیاف مصنوعی و یا پر باشد. پوشاک گرمایی از جنس پشم مصنوعی برای گرم نگه داشتن بدن حین فعالیت  در یک روز بسیار سرد یا یک فعالیت بسیار سبک است . به این معنا که گرم نگه داشتن بدن شما منوط به انجام فعالیت است آنگاه این لباس گرما را کمتر از دست داده و شما احساس تعادل می کنید اما اگر برای دقایقی متوقف شوید رفته رفته احساس سرما به شما باز می گردد. از این رو به این پوشاک لایه فعال یا Active layer می‏گویند، یعنی پوشاک در زمان فعالیت. از پوشاک جنس الیاف یا پر، جهت حفظ دما و گرم نگه داشتن بدن در زمانی که فعالیتی ندارید استفاده می‏شود، مثل توقف‏های طولانی‏تر داخل چادر و استراحتگاه. در واقع عمدتاً هرجا پوشاک به عنوان لایه میانی یا layer Middle دسته بندی شد، منظور همان Active Layer است و هرجا پوشاک به عنوان Insulation بیان شد، منظور پوشاک پر یا الیاف است. پس این نکته را در نظر داشته باشید اگر چند دست هم پوشاک میانی پشم مصنوعی بپوشید و در یک شب زمستان داخل چادر بروید پس از مدتی حتما با احساس سرمای زیاد مجبور به تحرک می شوید تا خود را گرم کنید. اگر قصد شب مانی در یک برنامه زمستانی را دارید کلید استراحت راحت در چادر به لحاظ پوشاک، استفاده از کت پر و جوراب پر است. به خصوص هنگام خواب بهترین پوش کفش دوپوش نیز راحتی و گرمای یک جفت جوراب پر را به شما نمی دهد.

• لایه بیرونی:

این لایه آخرین لباسی است که می‏پوشیم و در معرض فضای آزاد قرار می‏گیرد. بنابراین این پوشاک می‏بایست علاوه بر ضدباد  وضدآب بودن، بتواند رطوبت یا همان بخار آبی که از لایه اول به میانی و سپس به آن رسیده را نیز به بیرون انتقال دهد تا چرخه خشک ماندن بدن با چرخه خشک ماندن لباسها کامل شود. به عمل انتقال بخار آب از لباس به بیرون اصطلاحاً «تنفس» می‏گویند. گتر، شلوار و کاپشن این لایه از پوشاک واجب برنامه‏های زمستانی، حتی یک روزه است. شلوار و کاپشن این لایه در انواع یک‏لایه، دولایه و سه‏لایه تولید می شود که بسته به نوع برنامه و سایر پوشاک لایه اول و دوم انتخاب می‏شود. لایه بیرونی خود با دو دسته‏بندی جداگانه معرفی میشود: یکی لایه نرم (Soft shell) و یکی لایه سخت (Hard shell). لایه نرم، پوشاکی از جنس پشم مصنوعی اما بسیار مقاوم در برابر باد و رطوبت است و در مقابل لایه سخت پوشاکی از جنس نوعی پلاستیک است، که به پارچه چسبانده یا اصطلاحاٌ لمینیت شده، که قابلیت تنفس بالایی دارد و صددرصد ضدباد و آب است. لایه نرم خاصیت گرمایی بالایی دارد و می‏تواند کار لایه میانی را هم انجام دهد، یعنی می‏توانید لایه میانی را حذف کنید و با دولایه، یعنی لایه اول و بر روی آن لایه نرم بیرونی، یک برنامه در هوای سرد انجام دهید و از سبکی، گرمی و تنفس بالای پوشاک خود لذت ببرید. اما این پوشاک ضد آب و باد نیست بلکه صرفاً در برابر باد و آب مقاوم است، یعنی اینکه به راحتی خیس نمی‏شود و آب جذب نمی‏کند و درصد بالایی از نفوذ باد نیز جلوگیری می‏کند، پس فقط برای هوایی بدون بارندگی یا بارش خفیف مناسب هستند . لکن برای شرایط بسیار سخت به لحاظ بارندگی یا فعالیت طولانی در بارش مناسب نیست.

فعالیتهای نصف روزه در تابستان

برای یک فعالیت نیمروزی در فصل تابستان ما یک سیستم دولایه را پیشنهاد می کنیم؛ تا زمانی که هوا گرم است و خیلی از شهر و امکانات شهری دور نشده‏اید، نیازی به حمل لباس‏های بسیار گرم نیست. اما توجه داشته باشید که امکان وزش باد یا حتی بادهای شدید در روزهای گرم تابستان هم وجود دارد. بنابراین استفاده از یک بلوز آستین بلند از جنس پشم یا الیاف  مصنوعی به عنوان لایه اول به همراه یک بادگیر سبک و کم حجم، کافی و مناسب است.

فعالیتهای یک یا چند روزه در تابستان (باحمل کوله‏پشتی)

ممکن است شرایط آب و هوا شما را یک فعالیت یک یا چند روزه در کوهستان و طبیعت، با پیشامدهای غیرقابل پیش‏بینی و متغیر از قبیل باد، طوفان، رعد و برق و کاهش دما در ارتفاع غافلگیر کند. بدون تجهیزات کافی مواجهه با چنین شرایطی نه تنها ناخوشایند است، بلکه خطرناک هم هست. بنابراین بهتر است قدری محتاط تر عمل کنیم و برای هر شرایطی آماده باشیم. پیشنهاد ما استفاده از یک سیستم سه لایه است: لایه اول همانند فعالیت نیمروزی می‏تواند یک بلوز آستین بلند یقه زیپ دار از پشم مرینوس یا الیاف مصنوعی باشد بعلاوه یک لایه میانی نسبتاً گرم با وزن مناسب که با یک بالاپوش سبک ضد باد و آب کامل می‏شود. برای اطمینان بهتر است یک کلاه گرم هم همراه داشته باشید

فعالیتهای زمستانی

برای هوای سردتر و فعالیتهای که با رطوبت بیشتری سرو کار داریم مثل یخ نوردی یا اسکی یا کوهنوردی حرفه‏ای، یک سیستم چهار لایه بهترین عملکرد را دارد و به شما این امکان را می دهد تا هنگام فعالیت زیاد در روز خنک و هنگام توقف در هوای سرد گرم بمانید. لایه ها را می توان متناسب با شرایط کم یا زیاد کرد. یک لایه اول از الیاف مصنوعی یا پشم مرینوس به علاوه یک لایه میانی با وزن کم یا متوسط از پشم ، البته در سیستم چهار لایه لازم نیست تا لایه میانی به گرمی سیستم سه لایه باشد چراکه شما از یک لایه جداگانه برای عایق گرمائی استفاده می کنید. اندازه لایه عایق گرمائی باید به گونه‏ای باشد که بتوان آن را روی لایه‏های زیرین پوشید، که معمولاً از جنس پر یا الیاف مصنوعی است. گرچه الیاف مصنوعی سنگین تر و حجیم تر هستند ولی در فعالیتهای که امکان خیس شدن وجود داشته باشد تحمل وزن و حجم الیاف مصنوعی منطقی تر به نظر می رسد چراکه پر در حالت خیس هیچ کاربردی نخواهد داشت. لایه آخر یک لایه سخت است که با انتخاب جنس‏های گورتکس یا مشابه آن شما را در برابر عوامل خارجی محافظت می‏کند.

انتخاب جنس لباس

لباس‏های مناسب فعالیت‏های هوای آزاد از الیاف مختلفی ساخته می شوند که هر کدام آﻧﻬا دارای مزایا و اشکالات خاص خود هستند. بطور کلی الیاف گوناگونی با توجه خصوصیات، مزایا و معایب، در ساخت لباسهای مختلف و سایر تجهیزات کوهنوردی استفاده می‏شوند.

الیـاف طبیـعی :

در گذشته تنها پوشاک موجود کوهنوردی، لباس‏های با الیاف طبیعی بودند. پنبه، پشم و پر از مهمترین این الیاف هستند. هر چند این الیاف خوب کار می کنند، اما اغلب مستعد جذب آب به خود هستند که در بسیاری از موارد یک امتیاز منفی است.

•  پنبه:پنبه یا کتان در صورت خشک بودن مناسب و راحت است، اما در صورت خیس شدن خاصیت عایق بودن خود را از دست می‏دهد و معمولاً برای خشک شدن به زمانی طولانی احتیاج دارد. به دلیل این خواص، اتکا به لباس کتان یا پنبه‏ای برای گرم شدن یا گرم ماندن کار خطرناکی است. در بسیاری از تراژدی های سرمازدگی، کتان نقش اصلی را بازی می‏کند. اما، در هوای گرم لباس پنبه‏ای عامل تهویه و خنک شدن خوبی است و می‏تواند محافظ خوبی در مقابل خورشید باشد. در روزهای گرم پیراهن خیس به تن کنید تا بخار آب آن باعث خنکی شما بشود.
• پشم:نسبت به پنبه رطوبت کمتری به خود جذب می‏کند و آب کمتری در خود نگه می‏دارد، بنابراین برای خشک شدن هم به زمان کمتری احتیاج دارد. زمانی که  پشم خیس می‏شود، الیاف آن مانند پنبه به هم نمی‏چسبند و از این رو کماکان مقداری هوای مرده بین الیاف آن باقی می‏ماند و هم چنان می‏تواند لایه عایق مناسبی باشد. این خاصیت عدم چسبندگی الیاف پشم در هنگام خیس شدن باعث می‏شود تا ماده اولیه خوبی برای جوراب باشد. اشکال اساسی پشم در وزن سنگین و حجم آن است. لباس‏های پشمی به شیوه‏های مختلفی تولید می شوند. هر چه مرحله تولید آن کوتاه‏تر باشد (یعنی به پشم خام نزدیکتر باشد) عایق بهتری در مقابل آب خواهد بود. پشم باعث تحریک خارش می‏شود، اما بعضی از انواع آن (مثل مرینوس) در تماس با پوست خیلی نرم و راحت هستند. همچنین پشم قابلیت جذب رطوبت بیشتری نسبت به الیاف مصنوعی دارد. بعلاوه الیاف پشم در تماس با حرارت مانند الیاف مصنوعی ذوب نمی‏شوند و لباس پشمی در تماس با سطوح لغزنده مثل برف، اصطکاک بیشتری تولید می‏کند که نکته مثبتی در هنگام ترمز کردن بر روی سطوح شیبدار است.
• پر:پر غاز با کیفیت، گرمترین ماده عایق و گرمایی با وزن کم است. این ماده همچنین قابلیت فشرده شدن زیادی دارد و هر چقدر هم که کوچک و فشرده شود، بعد از بازکردن، خیلی سریع هوا را دربین خود ذخیره می‏کند و از این‏رو بسیار گرم است. این خواص باعث محبوبیت پر برای تولید کت و انواع کیسه خواب شده است. پر خوب گران است، ولی دوام بیشتری نسبت به بسیاری مواد عایق دیگر دارد. متأسفانه پر به محض اینکه خیس شود، همه خواص خود را از دست می دهد و خشک کردن آن در شرایط رطوبتی تقریباً غیرممکن است.  پر را باید از رطوبت و نم حفظ کرد.

الیاف مصنوعی :

امروزه الیاف مصنوعی به صورت گسترده‏ای جایگزین الیاف طبیعی در لباس‏های کوهنوردی شده‏اند. خیلی از این الیاف ها دارای خاصیت هیدروفوبیک (hydrophobic) (یعنی تمایل به جذب آب کمتر) هستند. لباس‏های ساخته شده از الیاف مصنوعی هم مقداری رطوبت به خود جذب می کنند، اما این رطوبت بین رشته‏ها و الیاف‏ها جای می‏گیرد، نه درون آﻧﻬا! وقتی این گونه لباس‏ها خیس شوند، می توان آﻧﻬا را چلاند، بقیه آب خیلی سریع تبخیر خواهد شد.

• • پولیستر و پولی پروپیلن:

این الیاف در جذب عرق بدن به شکل فتیله‏ای عمل می‏کند و چون آب را به خود جذب نمی‏کنند، برای لایه مجاور پوست مناسب‏اند. لباس‏های زیر از جنس پولی پروپیلن خوب عمل می‏کنند ولی تا حدی خارش‏آور هستند و پس از گذشت مدتی از پوشیده شدن آﻧﻬا، بوی نامطبوعی ایجاد می‏کنند. از این‏رو پولیستر تا حد زیادی جایگزین لباس‏های زیر از جنس پولی پروپیلن شده است. الیاف پولیستر در تماس با پوست، هم احساس نرمی ایجاد می‏کنند و هم بوی نامطبوع کمتری تولید می‏کنند. بعلاوه زمانی پولیستر و پولی پروپیلن که در مجاورت پوست استفاده می شوند، می توانند به عنوان عایق خوب هم عمل کنند. لباس زیرهای بلندی با وزن بیشتر در این مورد وجود دارند. همچنین ژاکت و شلوارهایی از الیاف بافته شده به شکل لباس های کلفت و یا لباسهای گشاد و راحت پولیستر وجود دارند. این لباس ها هر چند سبک هستند ولی مقاومت آﻧﻬا در مقابل باد کم است و بعضی از آﻧﻬا هم حجیم هستند.

• • نایلون:این الیاف مصنوعی در اشکال زیادی تولید می‏شود و از این‏رو به عنوان یک الیاف چند منظوره در دنیا مطرح است. در فعالیت‏های کوهنوردی و فضای آزاد، الیاف نایلونی عمدتاً در لباس‏های لایه بیرونی استفاده می شوند. انواع مختلف نایلون دارای خصوصیات متفاوتی هستند؛ بعضی از آﻧﻬا در مقابل باد خوب مقاوم هستند، بعضی دیگر  لیز و نرم هستند. اما همه آﻧﻬا به داشتن قدرت و دوام معروف هستند. یک نقص در رابطه با نایلون اینست که (اگر خوب عمل نیاورده شده باشد) آب را به خود جذب می‏کنند و خشک‏شدن آﻧﻬا هم به آهستگی صورت می‏گیرد. زمانی که دو یا چند الیاف با هم مخلوط میشوند، خواص ﻧﻬایی الیاف ترکیب شده، مابین خواص الیافی که به عنوان مواد اولیه مصرف شده اند، قرار دارد.
  • الیاف ضد آب:

کاپشن شلوارهای ضدآب معمولاً از جنس نایلون و یا مواد ترکیبی نایلونی هستند. البته نایلون به تنهایی ضد آب نیست، از این رو لباس‏های ضدآب این گروه خاصیت واترپروفی خود را از سایر الیاف و یا دیگر شیوه‏های تولید و عمل آوردن الیاف مصنوعی بدست می آورند.

• • الیاف ضد آب– غیرتنفسی:

آسان‏ترین روش این است که لباس‏ها را با یک لایه پولی اورتین بپوشانند. این یک لایه غیرتنفسی سبک و نسبتاً ارزان است ولی در مقابل سایندگی و کپک‏زدگی چندان مقاوم نیست. هر چند چنین لایه‏ای مانع نفوذ و ورود باران از خارج می‏شود، اما در مقابل سد راه عرق و بخار متصاعد از بدن هم هست. اگر در حال فعالیت سخت باشید، بدن عرق و بخار تولید می‏کند که باعث خیس شدن لایه عایق می شود. چنانچه لیوان چای گرم در ظرف یک بار مصرف داشته داشته باشیم و روی ان یک درپوش پلاستیکی بگذاریم، بخار چای باعث تعرق درپوش از درون می‏شود. بدن شما به نوعی مانند چای گرم است. اگر عرق بدن راهی برای خروج از لایه رویی نداشته باشد، شما خیس خواهید شد.

• • الیاف ضدآب- تنفسی:

این الیاف جهت کاهش مشکل حبس شدن رطوبت در بیرون و داخل طراحی شده است. در هر سانتی‏متر این لایه نایلونی میلیاردها سوراخ ریز تعبیه شده است. مولکول‏های بخار آب حاصل از تعرق بسیار کوچکتر از خود آب هستند و از این سوراخ‏ها به بیرون رانده می‏شوند. حفره‏های روی این لایه برای عبور آب به شکل بخار به اندازه کافی بزرگ هستند، ولی جهت ردشدن آب به شکل مایع و یا باران بسیار کوچک هستند. بنابراین لایه ذکر شده در عین حال که ضدآب باقی می‏ماند، تنفس هم می‏کند. بدون هیچ تعجبی، لایه‏هایی این چنینی بسیار گرانتر از لایه‏های پوششی معمولی هستند. مانند بسیاری از تجهیزات کوهنوردی، لایه‏های پوششی ضدآب- تنفسی هم در مارک‏های مختلف تولید و عرضه می شوند. از این رو در اغلب موارد باید با فروشنده جهت کسب اطلاعات مشورت کرد.

• • الیاف چسباندنی ضدآب- تنفسی ممبرانی:

این ممبران‏ها که معروفترین آﻧﻬا گورتکس است، مانند لایه پوششی ضدآب- تنفسی سوراخ‏های میکروسکوپی ریزی در سطح لباس هستند. ممبران ها براساس همان تئوری که در مورد لایه پوششی ضدآب- تنفسی بیان شد عمل می کنند. اما در اینجا این لایه پوششی به صورت جداگانه بر روی نایلون تولید می‏شود. لباس‏هایی که با استفاده از لایه‏های این چنینی درست می‏شوند، از لباس‏های دارای لایه پوششی ضدآب-تنفسی گران‏تر هستند. اگر در نگهداری آﻧﻬا دقت شود، هر دو نوع این لباس‏ها می‏توانند مدت زیادی دوام بیاورند. هر چند الیاف ضدآب- تنفسی، تکامل یافته‏تر از لایه‏های قدیمی نایلون هستند، اما چیز کامل و ایده آلی نیستند. اگر فعالیت زیاد و سختی داشته باشید، بدن شما عرق زیادی تولید میکند و لایه خارجی لباس از درون خیس می شود. از انجا که بخار عرق تبدیل به مایع شده است، بنابراین مواجه با همان مسئله قدیمی خواهید بود. رفع آب در سطح خارجی هم می‏تواند تولید مشکل کند. اگر آب باران آنقدر نباشد که آب روی لباس حرکت کند و به پائین بلغزد، بنابراین سطحی خارجی لباس را می پوشاند و سوراخ ها را کیپ می کند و به مقدار زیادی جلوی تنفس کردن لباس را می گیرد. اغلب لباس‏های ضد آب- تنفسی در قسمت ضدآب خود خوب عمل می کنند، اما طرح های مختلف آﻧﻬا بر روی تهویه آنان تأثیر می گذارد. این مسئله می تواند در رابطه با تکنیک ساختمان آﻧﻬا و چیزهایی مثل زیپ ها، زیربغل‏ها و شکل ان در قسمت بالاتنه باشد. قدرت تنفسی اضافه معمولاً با بالارفتن قیمت هم همراه است.

• انواع لباس کوهنوردی:

در هوای سرد ، لباس‏های زیادی مورد احتیاج است. لباس‏های نیم تنه بالایی عموماً شامل زیرپوش‏های بلند، پیراهن‏های پشمی یا الیاف مصنوعی، جلیقه از جنس پولار، کت پر و یا لباس‏های انباشته شده از الیاف مصنوعی است؛ برای نیم تنه پائینی می‏توانید از زیرشلوار گرم بلند یا شلوار پشمی، الیاف ترکیبی، استرچ، نایلون بافته شده یا پولار استفاده کرد. در شرایط آب و هوایی سرد می توان از لباسهای عایق و گرمایی سرتاسری (مثل لباس های اسکی) استفاده کرد.

• • زیرپیراهن و عرق گیر

حفاظت در مقابل سرما را می‏توان از زیرپوش بلند در لایه مجاور پوست شروع کرد. الیاف «فتیله‏ای»  پولی پروپیلن و پولیستر در این رابطه بسیار محبوب هستند. بعضی از کوهنوردان هم پشم را ترجیح می‏دهند. این لباس‏ها باید به اندازه کافی بلند باشند تا بتوان آﻧﻬا را درون شلوار زد و یا روی شلوار انداخت. فاصله بین شلوار و لباس‏های لایه بالایی باعث فرار گرمای با ارزش بدن می‏شود. لباس زیر و عرق گیرهای یقه‏دار هر چند وزن بیشتری را تحمیل می‏کنند ولی باعث گرمای بیشتری می‏شوند. زیرپوش‏های  بلند تیره در زیر نور آفتاب حرارت زیادی به خود می‏گیرند و سریعتر خشک می‏شوند. لباس‏های با رنگ روشن برای روزهای گرم مناسب هستند و بلندی آﻧﻬا باعث حفظ پوست بدن از آفتاب و یا حشرات می شود.

پیراهن کوهنوردی

پیراهن کوهنوردی باید راحت و بلند باشد، مانع حرکت آزادانه دستها و عضلات بدن نگردد و تنفس براحتی انجام شود. در کوهستان از پیراهن با یقه سفت و زبر استفاده نکنید؛ در تابستان از پیراهن ترکیب نخ و الیاف و در زمستان از نوع کرکی، پشمی یا الیاف استفاده نمائید. پیراهن کوهنوردی معمولاً دارای جیبهای بیشتری است و هرگز آستین کوتاه نمی‏باشد، چراکه پیراهن آستین بلند در کوهستان، بخصوص در معابر سنگی از آسیب و خراشیدگی دست و بازو جلوگیری کرده و پوست بدن را محافظت می‏نماید. در زمستان می‏توان از بلوز یقه اسکی استفاده نمود، که نوع پشمی آن مطلوبتر است و علاوه بر نگهداشتن حرارت در بدن عایق سرما بوده و بدن بخوبی تنفس می‏نماید.

عرق گیرهای نخی و لباس‏های جین خود را در خانه بگذارید و در کوهستان‏های سرد از آنها استفاده نکنید.

کت گرم کوهنوردی

کت گرم کوهنوردی از تجهیزات ضروری برای کوهنوردی است، معمولاً دارای کلاهیست که تمام سر و گردن را می‏پوشاند، البته نوع بدون کلاه ان هم موجود می‏باشد. معمولاً از جنس‏های الیاف پولیستر، پرقو یا پولار دوخته می‏شود، نوع پر آن در بازار گران قیمت تر می باشد و بدن کوهنوردان را به خوبی گرم نگاه می دارد. سعی کنید در موقع انتخاب کمی گشادتر از کت معمولی باشد، تا بتوانید آن را روی همه لباسها بپوشید.

بادگیر

اندازه بادگیر باید به حدی باشد که بتوان سایر لایه ها را هم در زیر آن به تن داشت، بدون اینکه حالت فشردگی پیش بیاید و یا مانع حرکات و انعطاف بدن شود. بادگیر باید دارای کلاه با یک نقاب، و در قسمت گردن دارای ریسمان‏های کشیدنی برای کوچکتر کردن قسمت صورت باشد، تا باران صورت و گردن را خیس کند. کلاه بادگیر باید آنقدر بزرگ باشد که بتوان یک کلاه ایمنی در زیر آن بر سر گذاشت، ولی در عین حال بزرگی ان باعث محدود شدن دید (مخصوصاً در جوانب) نشود. دارای قابلیت بازشدن و تنظیم کردن در قسمت جلو، کمر، زیربغل، جوانب و سرآستین ها باشد تا بتوان تهویه در لباس بوجود آورد و یا انرا محکم بست. دندانه های زیپ ها بزرگ و مقاوم باشند و روی زیپ دارای زبانه باشد تا انرا از خیس شدن حفظ کند ولی اجازه تهویه لباس را بدهد. بعضی از زیپ ها از جنس ضدآب هستند. درزها و دوخت های ان خوب ضدآب و عایق و محکم باشند.دسترسی به داخل جیب ها با دستکش و در حالیکه کوله را به پشت دارید، آسان باشد. جیب ها باید دارای درپوش مناسب برای محافظت از باران باشند. قد ان به اندازه کافی بلند باشد و تا زیر قسمت کمر شلوار را بپوشاند و در این قسمت دارای یک بند کشیدنی باشد تا قسمت پایین تنه را کیپ کند. آستین ها قسمت مچ را کاملاً بپوشانند. چسبانک، قزن قفلی و گیره های مخصوصی قسمت مچ را کاملاً کیپ نگه دارند.

 کاپشن بارانی

بارانی‏ در مدل‏های مختلفی تولید می‏شود. نوع استاندارد آن دارای زیپی کامل در جلو است که تهویه آن آسان‏تر است. بسیاری از کوهنوردان که خواستار وزن و حجم کمتر و مقاومت بیشتر در مقابل باد هستند، انوراک (ژاکت های بدون زیپ سراسری جلو) را ترجیح میدهند. هر نوع بارانی که تصمیم گرفتید بخرید، قابلیت تنفسی بودن الیاف آن را بررسی کنید.

گرم کن زیرشلواری

گرمکن و زیر شلورای باید گرم و نرم انتخاب شود و عضلات بدن براحتی در آن حرکت و تنفس نمایند. در ارتفاعات بالا بهتر است زیرشلواری نرم پشمی اختیار نمود. در کوهنوردی بلندمدت در ارتفاعات برای حفظ و گرم ماندن عضلات پا، استفاده از گرمکن اجتناب ناپذیر است.

شلوار کوهنوردی

یکی دیگر از وسایل لازم در کوهنوردی شلوار مخصوص کوه است، که البته کمتر به آن توجه می شود. بارها شنیده‏ایم که می‏گویند شلوار کوهنوردی با شلوار معمولی فرق ندارد، اما باید گفت ممکن است این نقل قول صرفاً در راهپیمائی‏های ساده صادق باشد، ولی تجربه ثابت کرده است که وجود شلوار کوهنوردی در مسیرهای سنگی و فنی کوهستان اجتناب ناپذیر است. یکی از خصوصیات این شلوار این است که قسمت شکم و تهیگاه و کلیه های کوهنورد را جمع و جور نگه می‏دارد و با بستن بند پائین شلوار اجازه فعالیت بیشتری به عضلات پا داده می شود. و پاچه آن مانند شلوارهای شهری دست و پاگیر نبوده و به سنگ و کلوخ کوهستان گیر نمی‏کند و در ﻧﻬایت بدن براحتی در آن تنفس می‏کند.

شلوار گرم کوهنوردی

از نوع الیاف پولیستر، پلار و پرقو دوخته می‏شود که بسیار گرم و راحت است، موارد استفاده آن در ارتفاعات بالا و مناطق سردسیر و برنامه‏های زمستانی است و از هر طرف دارای زیپ است تا پوشیدن آن براحتی انجام شود. جنس پارچه آﻧﻬا باید از الیاف بهم فشرده درست شده باشد، تا در مقابل باد و سائیدگی مقاوم باشند، پشم و ترکیب پشم و مواد‏مصنوعی در این زمینه خوب عمل می کند. شلوارهای پولار هر چند وزن کمتری دارند ولی در مقابل سائیدگی و باد مقاوم نیستند. سعی کنید شلوارهایی انتخاب کنید که در قسمت نشیمنگاه و زانوها دارای لایه‏های اضافی باشد و دارای زیپ‏هایی باشد تا حتی زمانی که کرامپون یا اسکی به پادارید بتوانید آﻧﻬا رابه تن کنید.

شلوار بارانی

این لباس‏ها باید دارای زیپ سراسری باشند تا در حالی که کرامپون، کفش یا اسکی به پا دارید، بتوانید آﻧﻬا را ازتن در بیاورید و یا به تن کنید. از انجایی که شلوارهای بارانی در مقایسه با کاپشن بارانی کمتر پوشیده می شوند (چرا که بیشتر مواقع گترها کافی هستند) و این شلوارها در عبور از مناطق دارای درختچه و گیاه و یا سْرخوردن روی برف از بین می روند، بنابراین خرید شلوار بارانی از جنس غیرقابل تنفسی باعث صرفه جویی در پول شما می شود. بعضی از کوهنوردان (مخصوصاً در هوای سرد) از شلوارهای ضد آب – تنفسی دارای بندهای روی شانه به عنوان قسمت پائینی لایه بیرونی استفاده می کنند. بعضی از این شلوارها دارای لایه عایق گرمایی هستند که مناسب استفاده در برنامه های خیلی سرد است. این شلوارها به طور قابل ملاحظه‏ای گرمتر از شلوار بارانی هستند، چرا که قسمت بیشتری از بالاتنه را می‏پوشاند و از ورود برف در قسمت کمر جلوگیری می‏کند.

شلوارک

بعضی از کوهنوردان شلوارک‏های کوتاه تا زانو و بالای گتر را ترجیح می‏دهند تا هم راحتی عمل داشته باشند و هم تهویه صورت بگیرد و از خیس شدن پاچه‏های شلوار بر اثر درگیری با برف و آب جلوگیری کنند.

کلاه

• • یک ضرب المثل قدیمی می‏گوید: “اگر پاهایتان سرد است، یک کلاه به سرخود بگذارید.”  بدون کلاه، سرانسان مانند یک رادیاتور عمل می‏کند که نصف گرمای بدن از آن خارج می‏شود. زمانی که بدن سرد می شود، سیستم داخلی بدن انتقال خون به دستها و پاها را کاهش می‏دهد و آن را برای گرم نگهداشتن نقاط حساس و مهم (از جمله سر) حفظ می‏کند. زمانی که کلاه بر سر خود می‏گذارید، این اثر بر عکس می شود. کوهنوردان معمولاً چند نوع کلاه مختلف با خود دارند. همراه داشتن چند کلاه باعث می‏شود که بتوان سریع خود را با تغییرات حرارت تطبیق داد. جهت جلوگیری از بدشانسی و برده شدن کلاه توسط باد به قعر دره‏ها سعی کنید که  آن را با ریسمانی به لباس خود گره بزنید و یا بدوزید. کلاه‏های عایق و گرم معمولاً از جنس پشم، پولی پروپیلن و یا پولار هستند. کلاه‏های توفان که تمام گردن و سر را می‏پوشانند، دارای کارکردهای چند جانبه هستند و می‏توان در سرمای زیاد آﻧﻬا را به شکل کامل استفاده کرد و زمانی که هوا گرم‏تر میشود با تاکردن و بالا زدن ان، تهویه بهتری برای قسمت یقه و گردن ایجاد کرد. سعی کنید که دو کلاه با خودتان داشته باشید. یک کلاه اضافی مانند یک زیرپوش اضافی، حرارت بیشتری تولید می‏کند و وزن آن هم زیاد نیست. جنس بعضی از کلاه‏های ضدباران از پارچه ضد آب- تنفسی است که باعث تهویه بیشتر می‏شود. کلاه‏های آفتاب‏گیر مدور با لبه‏های عریض باعث ایجاد سایه روی گردن و گوش‏ها می‏شوند و بین صعودکنندگان محبوبیت زیادی دارند. یک کلاه نقاب‏دار دارای بند هم می‏تواند برای این منظور به کار رود که نقاب آن باعث ایجاد سایه روی چشم‏ها می شود و شیشه‏های عینک را از برف و باران محافظت می کند. بنابراین استفاده از کلاه در کوهنوردی چه در تابستان و چه در زمستان لازم است.
  • دستکش

شاید انگشتان سخت‏ترین قسمت بدن برای گرم‏کردن باشند، چرا که در شرایط سخت و سرد، خون آﻧﻬا به قسمت‏های دیگر بدن ارسال می‏شود. متأسفانه این تغییر مسیر جریان خون باعث اختلال در کارهایی که انجام آﻧﻬا از طریق انگشتان صورت می‏گیرند مثل کشیدن زیپ یا گره زدن می‏شود که به نوبه خود می‏تواند باعث کندی حرکت گروه در هنگامی که احتیاج به سرعت بیشتر برای پیداکردن پناهگاه دارند، بشود. برای پیداکردن دستکش یا دستکش دوانگشتی مناسب برای خود باید تجربه بدست آورد و بهترین آﻧﻬا را انتخاب کرد. برای تصمیم گرفتن در این مورد باید توافقی از ضریب‏های گرمایی و خوش‏دستی دستکش را به حساب آورد. بطور کلی حجیم بودن دستکش به معنی گرم بودن آن و کاهش خوش‏دستی است. هرچقدر صعود فنی‏تر می شود، مسئله سازگاری این دو ضریب هم برجسته می شود. سیستم پوشیدن لایه ای را در مورد دستکش هم می توان بکار برد. اولین لایه می‏تواند یک دستکش پنج انگشتی باشد و برای لایه اضافی از یک دستکش دو انگشتی استفاده کرد. دستکش‏های دو انگشتی گرم‏تر از دستکش‏های معمولی هستند، چرا که انگشتان در آﻧﻬا کنار هم قرار می‏گیرند و یکدیگر را گرم می‏کنند. دستکش هم مانند لباس‏های گرمایی، باید از الیافی ساخته شده باشد که در صورت خیس شدن، خاصیت گرمایی خود را حفظ کنند. دستکش‏های مناسب معمولاً از جنس الیاف مصنوعی، پشم+الیاف مصنوعی و یا پشم هستند. روکش دستکش‏های شما باید انقدر بلند باشد که بتواند ١٠ تا ١۵ سانتی‏متر از آستین بادگیر و یا کاپشن شما را بپوشاند و برای بسته‏شدن به دوردست دارای بندهای چسبی باشد. به دستکش یا روکش دستکش خود ریسمان ایمنی بدوزید و آن را به لباس خود وصل کنید. با این کار هنگام صعود از صخره‏ها و یا زمانی که باید دستکش های خود را در بیاورید، ترسی از پائین افتادن آﻧﻬا نخواهید داشت. در مدتی که در کمپ هستید، استفاده از دستکش‏های استرچ و یا دستکش‏هایی که در قسمت نوک انگشتان سوراخ هستند، کارکردن دستها آسان‏تر می‏کنند و احتیاج به درآوردن کامل آﻧﻬا در حین کار نیست. توجه داشته باشید که اکثر الیاف مصنوعی بر اثر حرارت دیدن ذوب میشوند. زمانی که در هوای سرد سنگنوردی می کنید و تمایل به پوشاندن سرانگشتان خود ندارید و می خواهید که انگشتان شما سنگ‏ها را لمس کنند، یک دستکش بدون نوک انگشتان می تواند مناسب کار شما باشد. بعضی از کوهنوردان هم چند جفت دستکش استرچ با خود دارند و هر زمان که دستکش آﻧﻬا خیس شد با جفتی دیگر عوض میکنند. از دستکشهای چرمی در هنگام کارکردن با طناب مثل فرود یا حمایت کردن استفاده می‏شود. با این دستکش‏ها می‏توان طناب را بهتر چسبید و در صورت ترمزکردن با طناب به هنگام سقوط، باعث داغ شدن طناب و سوختن آن نمی‏شوند. در صورت خیس شدن قابلیت گرمایی ندارند و خشک شدن آﻧﻬا هم به آهستگی صورت می‏گیرد.

جوراب

جوراب باعث بوجود آمدن یک لایه در زیر پا می‏شود و پا را گرم می‏کند و از اصطکاک بین پا و کفش جلوگیری می‏کند. جورابهای نخی به سرعت خیس و از آب اشباع می‏شوند و به پا می‏چسبند و پوست پا را نازک می‏کنند و باعث بروز تاول می‏شوند. اگر کفش‏هایتان قابلیت تنفس کردن و بیرون دادن بخار و عرق پا را ندارند، تا زمانی که کفش‏ها را در نیاورده باشید، عرق پا در کفش‏ها جمع می‏شود. جورابهای از جنس الیاف مصنوعی (مثل پولیستر، نایلون و آکریل) سریع‏تر از جورابهای پشمی خشک می‏شوند. خیلی از کوهنوردان دو جفت جوراب روی هم می‏پوشند. جوراب مجاور پا یک جوراب نازک نخی است که عرق را از پا دور می‏کند و به نوعی در جریان کار خشک باقی می ماند. جوراب دوم کلفت و ضخیم‏تر انتخاب می‏شود تا بتواند رطوبت عرق پا را از جوراب دیگر جذب کند و تشکیل لایه ای در زیر پا بدهد. بعضی هم یک جفت جوراب نیمه کلفت یا کاملاً کلفت از جنس پشم یا مواد مصنوعی را ترجیح می‏دهند. البته استثناهای زیادی وجود دارد. یک سنگ نورد دوست دارد که کفش‏ها با انعطاف کامل به پای او چسبیده باشند. از این رو اصلاً جوراب به پا نمی‏کند و شاید یک جوراب نازک به پا کند. یک کوهنورد در روزهای گرم ممکن است فقط یک جفت جوراب به پا کند، در صورتی که یک کوهنورد دیگر شاید در زمستان، سه جفت جوراب در یک کفش کاملاً بزرگ به پا کند. هر شیوه‏ای که به کار می‏گیرید، سعی کنید طوری جوراب بپوشید که بتوانید پاهای خود را در کفش تکان بدهید. اگر جوراب اضافی باعث محدودیت گردش خون شود، گرمای اضافی تولید نمی‏کند. قبل از اینکه جوراب خود را به پاکنید، نقاطی که در انجا خطر تاول زدگی وجود دارد، مثل پشت پاها، را با چسب زخم بپوشانید. این کار بخصوص هنگامی که کفش نو خریده‏اید و هنوز جا باز نکرده و همچنین در آغاز فعالیتهای کوهنوردی که پاهای شما هنوز قوی نشده‏اند، بسیار مؤثر است. حنا گرفتن نیز باعث کلفت شدن پوست پا می‏شود و از نظر بهداشتی و مقاومت پا در برابر سرما زدگی خوب و موثر است. جورابهای ضدآب- تنفسی گورتکس در شرایط خیس می‏توانند خیلی راحت باشند. اگر این جورابها را روی یک جوراب معمولی بپوشید، جورابها گورتکس مانند کفش‏های با لایه گورتکس عمل می کنند، با این تفاوت که ساق آﻧﻬا بلندتر و نرم‏تر خواهد بود.

گتر

در طول فعالیتهای روزانه آب برف، شن و ماسه می‏تواند از بالای کفش وارد آن شوند. گتر می‏تواند حدفاصل بین کفش و شلوار را بپوشاند و اجازه ورود چیزی به درون کفش ندهد. کوهنوردان در زمستان و تابستان گتر را همراه خود دارند چرا که باران، شبنم گل و برف در تمام طول سال باعث خیس شدن شلوار جوراب و کفش می‏شوند. پاهای نمناک، انگشتان سرد، شلوار پاره یا حتی یک سوراخ کوچک در شلوار شما می‏تواند فاجعه به بار آورد. برای اجتناب از سرمازدگی پاها، انتخاب درست گتر اهمیت بسزایی دارد. متداولترین کاربرد گتر جلوگیری از خیس شدن پاها و کفش‏ها است. گتر باید مانع ورود آب و برف آبکی به درون کفش شود. در واقع گتر باید خشکی پا در طول برنامه صعود را تضمین کند. گتر باید گرم هم باشد. پاهای سرد لذت صعود را از بین می‏برد و در موارد بیشماری منجر به سرمازدگی می‏شود. گتر باید ضدآب هم باشد. یک پای خشک از یک پای خیس گرمتر است. لایه اضافی گتر به نگهداری گرمای بدن کمک می‏کند و خطر سرد شدن پاها را تا حد زیادی کاهش می‏دهد. اگر پاها خیس شوند، خون از حد معمول سردتر خواهد شد و انگشتان را گرم نمی‏کند. همچنین گتر باید لباسها را از فرسایش محافظت کند. تجارب بسیاری داریم که سخمه کرامپون به یک شلوار کوه خوب گیر کرده و آن را پاره کرده است. گتری که محکم و خوب ساخته شده باشد مقاوم است و پاره نمی‏شود و اگر پاره شود، بهای یک گتر بسیار کمتر از شلوار کوه یا یک روکش کفش است. از طرفی تقریباً در هر صعود خراشی روی کفش ایجاد می‏شود که وجود گتر مانع از این پیشامد می‏شود. در واقع ارزش گتر به اندازه کاهش قیمت کفش به علت خراشیدگی از رویه یک جفت کفش است. گتر باید کاملاً به رویه کفش بچسبد و روی ان محکم شود و گشاد نباشد تا برف بین رویه کفش و گتر جمع نشود. در این صورت خطر گیر کردن سخمه کرامپون به گتر نیز کاهش می‏یابد. کار گذاشتن کشباف در دور تا دور انتهای گتر که دور کفش قرار میگیرد نیز این خطر را کم می‏کند. افرادی که درشت قامت هستند باید گترها را وارسی کنند که به اندازه کافی بلند باشند. اگر از گتر زیپ دار استفاده می‏کنید، زیپ آن باید از جنس پلاستیکی باشد، زیپهای فلزی در دماهای پایین یخ می‏زنند.

چـند نکتـه بسیار مـهم:

• توجه داشته باشید که هیچ لباسی به تنهایی مناسب همه کوهنوردان و یا همه شرایط نیست. یک نفر ممکن است سیستم لباسی را انتخاب کند که با سیستم لباس کوهنورد دیگری که وضعیت جسمانی یا سوخت و ساز دیگری دارد، فرق داشته باشد. به همین ترتیب یک کوهنورد همیشه در همه فعالیتهای درون طبیعت از یک سیستم لباس استفاده نمی‏کند. او ممکن است با توجه به فصل و نوع صعود، لباس‏های مختلفی بپوشد. نیازهای شخصی بسیار مهم‏اند. بهترین روش انتخاب لباس برای برنامه‏ها این است که با امتحان، تجربه بدست آورد. اگر در کوهنوردی تازه کار هستید، بهتر است بیشتر از آن چیزی که سیستم لایه ها احتیاج دارند، لباس بردارید تا خودتان را گرم و خشک نگه دارید. فقط زمانی یک لباس را از فهرست وسایل کوله پشتی خود حذف کنید که اطمینان داشته باشید هر شرایطی پیش بیاید، بدون آن لباس هم می توانید زنده بمانید. سعی کنید وزن لباس‏های خود را پائین بیاورید ولی نه به بهای به خطر افتادن سلامتی و ایمنی‏تان. قبل از اینکه روانه برنامه شوید، گزارش وضع هوا را مطالعه کنید و برآورد نمایید با چه شرایط جوی مواجه خواهید شد و سپس بر مبنای آن بار خود را ببندید.
• هنگام خرید لباس حتماً در مورد آن از فروشنده سؤال کنید و برچسب‏ها و نوشته‏های همراه آن را حتماً بخوانید. کارکرد لباس را حتماً برآورد کنید، مثلاً آیا این لباس در هنگام خیس شدن هم مؤثر خواهد بود؟ به علاوه مسئله قیمت، دوام، استفاده چند منظوره از آن و قابل اعتماد بودن لباس را هم در نظر داشته باشید.
• لباسهای کوهنوردی اکثراٌ از الیاف مصنوعی و قابل اشتعال تهیه شده‏اند، بنابراین قرار دادن آنها نزدیک شعله آتش، برای خشک کردن، بسیار خطرناک است. این لباسها در تماس با اشیاع داغ نیز آسیب پذیر هستند.
• عرق، گل و هر گونه کثیفی، الیاف را آلوده و در نتیجه سوراخ‏های تنفسی را مسدود می‏کنند و باعث پائین آمدن قدرت تنفسی لباس می‏شود. بعضی شوینده‏ها و پاک کننده‏ها نیز باعث از بین رفتن لایه‏های لباس می‏شوند؛ پس در رابطه با چگونگی تمیز نگه داشتن لباستان، حتماٌ از فروشنده سوال کنید.
• گرچه لباس‏های تنفسی باید همیشه تمیز باشند، تا بیشترین کارایی و بیشترین طول عمر را داشته باشند، ولی شستن آن‏ها پس از هر بار استفاده هم نمی‏تواند ایده خوبی باشد، چون حرکت دورانی ماشین لباسشوئی باعث از بین رفتن یا جدا شدن لایه ضد‏آب رویی لباس می‏شود.
• هرگز لباسهای کوهنوردی خود را اتو نکنید و با آب داغ و مواد شوینده نشوئید. برای شستشو می‏توانید از آب ولرم و شوینده‏های ملایم استفاده نمایید؛ برای خشک کردن، آنها را در سایه قرار دهید تا به آرامی خشک شوند و از پهن کردن آنها در مقابل آفتاب بپرهیزد.
• در برنامه زمستانی لباسهای خیس خود را ابتدا در چادر آویزان کنید و موقع خواب به داخل کیسه خواب ببرید، تا برای فردا صبح خشک و قابل استفاده باشند. به جورابها و خشک کردن آنها اهمیت دهید و اگر احساس می‏کنید ممکن است تا فردا صبح داخل کیسه خواب نیز خشک نشوند، آنها را موقع خواب زیر پیراهن خود و روی شکمتان بگذارید تا خشک شوند. برف روی لباسهای بیرونی و گترهای خود را قبل از آمدن داخل چادر ابتدا با برس یا فرچه کوچکی که همراه خود می‏برید، پاک کنید تا کل وسایل چادر را خیس نکند و خود لباسها نیز سریع تر خشک شوند.
• از آنجا لباسهای کوهنوردی از تنفس بالایی برخوردارند، بدن شما هنگام فعالیت کمتر خیس شده و تعرق بدنتان را کمتر متوجه می‏شوید. لذا چنانچه بیش از حد نیاز لباس به تن داشته باشید، با تعرق شدید در حال از دست دادن آب با ارزش از بدن هستید، بدون آنکه شاید احساس کنید. از طرفی پس از توقف برای استراحت چنانچه لباس ضد بادی به تن ندارید، اولین کار پوشیدن آن است، تا باد به بدن مرطوب شما نخورده و سرما شما را فرا نگیرد. چراکه بدن شما برای گرم کردن مجدد و جبران آن باید کالری‏های با ارزشی که برای صعود پس انداز کرده‏اید را مصرف کند. بنابراین کم کردن و اضافه کردن به موقع لباس‏ها در حین صعود یکی از مهارتهای کوهنوردی است، که علی‏رغم بی‏میلی و بی‏حوصلگی در هنگام صعود، باید با تمرین به این کار عادت کنید.
• تمام گونه های لباس های تنفسی بسیار حساس و ظریف هستند. معمولا کوهنوردان با تجربه از لباسهای ضد باد ارزان‏تر استفاده می‏کنند و لباس تنفسی خود را برای مواقع ضروری نگه می‏دارند ولی آن را همیشه روی کوله می‏گذارند تا در دسترس باشد.
• اگر پیراهن لایه اول یا میانی انتخاب کرده‏اید که دارای کلاه است، اما این کلاه لباس را گرانتر کرده به نظر من ارزشش را دارد که این هزینه را بپردازید و در برنامه همواره کلاهی برای استفاده سریع در دسترس داشته باشید.
• برگرفته از سایت ویکی کوه
• فیلم آموزشی لایه های مورد استفاده در پوشاک کوهنوردی