خانه‌ی امیر نظام گروسی یکی از عمارت‌های زیبای به جا مانده از دوران قاجار است. امیر نظام گروسی که یکی از رجال سیاسی و نویسنده‌های دوره‌های قاجار بود، این خانه را در دوران ناصرالدین شاه برای خود بنا کرد. بعد از سقوط سلسله‌ی قاجار، دولت پهلوی از این ساختمان به‌عنوان اداره‌ی دارایی و اداره‌ی فرهنگ استفاده می‌کرد. ساختمان امروزی این بنا تنها بخشی از عمارت است و متاسفانه قسمت‌های دیگر آن تخریب شده است. در سال ۱۳۷۰ سازمان میراث فرهنگی این بنا را خریداری وبا پایان یافتن مرمت آن در سال ۱۳۸۵، آن را تبدیل به موزه‌ی قاجار کرد.
موقعیت جغرافیایی
موزه‌ی قاجار در یکی از محله‌های قدیمی تبریز به نام ششگلان قرار دارد. خیابان ششگلان یکی از خیابان‌هایی است که می‌توانید خانه‌های قدیمی زیادی در آن پیدا کنید. مقبره الشعرا که مدفن بیش از ۴۰۰ شاعر نامدار ایرانی از جمله شهریار، قطران و اسدی طوسی است در این خیابان قرار گرفته است. برای رفتن به این موزه می‌توانید از خیابان چایکنار و پل قاری به خیابان ثقه الاسلام در سمت راست بپیچید. موزه‌ی قاجار در سمت راست خیابان ثقه الاسلام، در خیابان فرعی شهریار و در کنار بیمارستان کودکان قرار گرفته است. در کنار این موزه، مدرسه‌ی شیخ عطار قرار دارد.
سازنده بنا
حسن‌علی گروسی مقلب به امیر نظام گروسی، از کردهای شهر بیجار و یکی از سیاستمداران و نویسندگان دوره‌ی قاجار است. وی مدتی وزیر فوائد عامه ناصرالدین شاه بود. بعدها به سمت‌های وزیر مختار در انگلیس و سفیر ایران در فرانسه و عثمانی منتسب شد. او اولین کسی بود که ماشین آلات ضرب سکه، تمبر و چاپ آن را به ایران آورد. وی در تاسیس مدرسه‌ی مظفریه و رشدیه نیز مشارکت کرده بود. امیر نظام زمانی که پیشکار آذربایجان بود، این عمارت را در تبریز، شهر ولیعهد نشین قاجار، بنا کرد که هنوز هم شکوه و عظمت آن پا بر جا است. بعد از امیر نظام، والیان آذربایجان در این مکان سکونت داشتند.
معماری بنا
مساحت کل این عمارت ۳۰۰۰ مترمربع است و ساختمان آن در دو طبقه ساخته شده که زیر بنای آن ۱۵۰۰ مترمربع است. ایوان آن ۱۶ ستون دارد که سرستون‌های آن بسیار زیبا هستند.
عمارت دو حیاط اندرونی و بیرونی دارد و حوض‌ها و باغچه‌هایی که دور آن را فرا گرفته‌اند، زیبایی دو چندانی به این معماری قجری می‌بخشد. در فصل بهار و تابستان زمانی که درختان و گل‌ها شکوفه می‌دهند و حوض‌ها پر از آب است، گویی به بهشتی زمینی پا گذاشته‌اید.
پنجره‌های مشبک و شیشه‌های رنگی عمارت، پنجره‌ای رو به روزهای گذشته‌ی پر رونق و باشکوه آن است.
گچ‌بری‌ها و آینه‌کاری‌های داخلی عمارت جلوه‌گر هنر ایرانی است. گچ‌بری‌های نمای بیرونی نیز بسیار چشم‌گیر است.
وقتی وارد زیر زمین می‌شویم، حوض‌خانه‌ی بزرگی قرار دارد و ستون‌های آن و آجرکاری‌های سقف بر شکوه و اصالت آن می‌افزاید.
موزه‌ی قاجار تالارهای متعددی دارد که هر کدام قسمتی از تاریخ قاجار را منعکس می‌کنند.
تالارهای طبقه‌ی اول
طبقه‌ی اول شامل ۷ تالار به نام‌های تالار سکه، بافته، چینی، آبگینه، فلزات، موسیقی و تالار خاتم است.
تالارهای طبقه زیرزمین
در زیر زمین عمارت نیز ۶ تالار با نام‌های تالار سنگ، اسلحه، رجال و فرامین، معماری و شهرسازی، قفل و تالار فانوس است.
ثبت ملی
عمارت امیر نظام گروسی در سال ۱۳۷۰ و با شماره‌ی ۱۷۴۹ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
